Haus der Kulturen der Welt we współpracy z Biennale Warszawa.
Zdziczałe jest to, co zostało najpierw zmienione przez ludzi, ale teraz pozostaje poza systemami kontroli i nie pozwala się udomowić. Zdziczenie może być nieporządną, niesforną, nieczystą sferą pomiędzy tym, co naturalne, a tym, co sztuczne, pomiędzy technologią i wyobraźnią, nauką i sztuką. Ludzie i nie-ludzkie zwierzęta, ekologie, skutki i procesy, ale także teorie mogą być w tym sensie zdziczałe.
Stan zdziczenia utrzymuje stałe napięcie między przemocą a wyzwoleniem. Naznaczony desperacją, izolacją i niepewnością, zazwyczaj świadomie wybierany jest tylko w beznadziejnych okolicznościach, gdy dana osoba lub istota są do tego zmuszone. Czym jednak jest aktualna sytuacja polityczna, ekologiczna i społeczna, jeśli nie właśnie beznadzieją? Mając to na uwadze, chcielibyśmy zapytać, jak dziczenie może zostać wykorzystane strategicznie jako wyzwalająca praktyka wykrawania przestrzeni dla tych, którzy nie wpisują się ani w istniejące systemy kontroli i postępu, ani w marzenie o nieskazitelnej dziczy, w pełni niezależnej od tych systemów.
W ramach tej edycji Szkoły Nowego Alfabetu nowoczesne czarownice i czarownicy, artyści i artystki, miejscy ogrodnicy i ogrodniczki, autorki i autorzy opowieści oraz uciekinierzy i uciekinierki będą zgłębiać te wielowymiarowe przestrzenie w formie wykładów i warsztatów, badając, jak tworzyć i wykorzystywać zdziczałe kartografie jako wyzwalające dezorientacje. Jak można praktykować zdziczałą duchowość, kiedy utraciliśmy więź z pewnymi tradycjami? Jak możemy zająć się zjawiskami zdziczenia, których nie da się ująć w ustanowionych kategoriach? Czy można zdziczeć własne myśli?
18.00–18.30
Agonalne tchnienie
w języku angielskim, bez tłumaczenia
Performans: Ania Nowak
Kostiumy: Grzegorz Matląg
Konsultacje: Nora Tormann, Julia Plawgo
Oddychanie, mówienie i poruszanie się jako ginące akty: W Agonalnym tchnieniu Ania Nowak porusza temat pamięci i jej stopniowej utraty. Po ponad dwóch latach od wybuchu pandemii, w obliczu przemocy państwowej i militarnej w wielu częściach świata, Ania Nowak pracuje ze stanem psychicznym (i przeciwko niemu), którym jest mgła mózgowa. Mgła mózgowa, opisywana przez neurobiologów jako obniżenie funkcji poznawczych, wpływa na pamięć, zdolność koncentracji i kreatywność, a także na umiejętność rozwiązywania problemów. Praca Ani Nowak, wynikająca z przedłużającego się okresu zastoju i niepokoju, z trudem łapie oddech na ruinach tego, co wydawało się nam niemożliwe do zapomnienia.
18.30–19:00
Dziczenie Warszawy – kontrybucja storytellingowa/kinematograficzna
Wykład: Joanna Rajkowska
w języku polskim i angielskim, z tłumaczeniem symultanicznym
Wielka, pomarańczowa ryba delikatnie dotyka muru w stawie na placu Grzybowskim znajdującym się na dawnym terenie warszawskiego getta. To tam artystka Joanna Rajkowska stworzyła swoją instalację Dotleniacz. Obraz pojawił się w jej głowie, kiedy zajmowała się kwestią Dziczenia. W historycznym miejscu, gdzie mur warszawskiego getta mógł być częścią podziału, separacji i nazistowskiego uporządkowywania przeszłości, woda naturalnie wytwarzała własny habitat, budując zupełnie nowy wszechświat, zawierający w sobie i podporządkowujący sobie wszystkie byty, w tym sam mur. Ciekawskie ryby podpływały bliżej i odpływały z powrotem, badając mur, przyglądając się mu badawczo, wprowadzając swoją rybią naturę do ludzkich wspomnień zawartych w murze. Co by powiedział rabin? Co by powiedział miejski konserwator zabytków? Czy pozwolą rybom swawolić wśród reliktów przeszłości? Storytellingowa i kinematograficzna kontrybucja prezentuje chwile tych niesamowitych zetknięć materii ludzkiej – tego, co zostało nacechowane ludzkim istnieniem i działaniem – ze środowiskiem jej występowania. Ich wzajemne przeplatanie się skutkuje zupełnie innym poczuciem czasu i praktycznie nieuchwytnym zakrzywieniem przestrzeni w wizji ludzkiej obecności na tej planecie.
19.00–19.20
Przetrwanie w krytycznych sytuacjach
Wykład: Nikita Kadan
w języku polskim i angielskim, z tłumaczeniem symultanicznym
W czasie systematycznego mordowania Ukraińców i Ukrainek przez Federację Rosyjską wrażliwość, myślenie i sposoby istnienia ulegają gwałtownej zmianie. Tryb przeżycia w strefie zniszczenia wpływa na wszelkie relacje: między ludźmi, między ludźmi i istotami pozaludzkimi, żyjącymi i sztucznymi, miejscowymi i wędrownymi. Zmieniają się w „hybrydy przetrwania”, kreujące się na nowo z myślą o tym, żeby przeżyć, pozostać, nie dać się wymazać. Każda strefa działań wojennych jest laboratorium inwencji, w pewnym sensie podwórkiem i szkołą, w której ludzie uczą się bez końca zmieniać. Potrzeba przetrwania stymuluje kreatywność.
19.20–19.45
Unworlding / Odświatowienie: Estetyka upadku
Wykład: Jack Halberstam
w języku polskim i angielskim, z tłumaczeniem symultanicznym
Jak pojęcia takie jak człowiek, podmiot, przedmiot czy zwierzę mogą zostać wytrącone ze swoich hierarchicznych form? Jak mogą utworzyć nowe porządki znaczeń i wzajemne relacje? Główne tradycje filozoficzne ostatniego stulecia zakładają całość rzeczy, formę bycia, która istnieje poprzez rozróżnienie podmiotów od przedmiotów, przedmiotów od rzeczy i rzeczy od niewidzialnych sił. I choć „świat” i „życie” zdają się oferować wektory utopijnego myślenia („inny świat jest możliwy”), te uogólniające koncepcje są oparte na antyczarności i wyniesieniu człowieka ponad wszelkie inne formy życia. Zamiast czekać na nowe światy, odświeżone pojęcie życia czy wysnute na nowo marzenia o utopii Halberstam wychodzi z założenia, że budowanie świata w obecnym rozumieniu może być poprzedzone tylko „odświatowieniem”, czyli dekonstrukcją świata. Wykład przedstawi serię eksperymentów estetycznych prowadzonych od lat. 70 XX wieku do czasów współczesnych, które delektują się upadkiem, destrukcją i zniszczeniem.
19.45–20.00
Dyskusja
w języku polskim i angielskim, z tłumaczeniem symultanicznym
Agata Kowalewska jest artystką i doktorantką na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Interesuje się szczególnie przestrzeniami konfliktu ludzko-nieludzkiego, dzikością oraz pozaludzkimi kulturami i często współpracuje z badaczami z różnych dziedzin. Łącząc w sobie sztukę i badania naukowe, jej prace snują opowieści: o morskim ogniu – toksycznych, świecących bruzdnicach kwitnących w umierającym Bałtyku, o świńskim seksie i polityce czystości, o kulturze bobrów w miastach i o tym, dlaczego powinniśmy pozwolić niektórym drzewom umrzeć.
Jacob Eriksen jest artystą, badaczem i wykładowcą Sound Studies and Sonic Arts na Berlin University of the Arts. Jego badania dotyczą podejścia do relacji więcej-niż-ludzkich poprzez krytyczny posthumanizm w sztukach dźwiękowych. Jego własna praktyka twórcza często skupia się na syntetycznych dronach, ambientach i hałasach w formie performansów, instalacji i wideo. Jest członkiem kolektywu artystyczno-teoretycznego Listening-With oraz berlińskiego sympozjum badawczego Sonic Thinking.
Joanna Rajkowska jest artystką najbardziej znaną ze swoich prac w przestrzeni publicznej, gdzie wykorzystuje sytuacje, energie, organizmy i materiały z prawdziwego życia do budowania miejsc, instalacji i efemerycznych działań. Posługuje się elementami tak różnorodnymi jak rośliny, budynki, znalezione przedmioty, woda, dym czy dźwięk. Interesują ją ograniczenia i ograniczanie ludzkich działań, wielość sprawczości oraz ludzkich i pozaludzkich relacji. Jej prace pokazywano w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Polsce i nie tylko.
Nikita Kadan jest artystą, w 2007 roku ukończył studia na Wydziale Malarstwa Monumentalnego na Narodowej Akademii Sztuk Pięknych w Kijowie. Kadan tworzy malarstwo, grafikę i instalacje, często w ramach interdyscyplinarnej współpracy z pisarzami, historykami, architektami i aktywistami na rzecz praw człowieka. Jest członkiem grupy artystycznej Revolutionary Experimental Space (REP) i członkiem-założycielem kuratorsko-aktywistycznego kolektywu Hudrada. Obecnie mieszka i pracuje w Kijowie.
Jack Halberstam jest wykładowcą Gender Studies i języka angielskiego na Uniwersytecie Columbia oraz autorem książek, m.in. Female Masculinity (1998), Przedziwna sztuka porażki (2011, wyd. pol. 2018), Wild Things: The Disorder of Desire (2020). „Places Journal” nagrodziło Halberstama w 2018 roku za innowacyjne publiczne osiągnięcia naukowe dotyczące relacji między płcią kulturową, seksualnością i środowiskiem zbudowanym. Halberstam kończy teraz drugą część opracowania na temat dzikości pt. Unworlding: An Aesthetics of Collapse.
Ania Nowak pracuje w obszarze szeroko rozumianej choreografii, gdzie spekuluje o tym do czego zdolne są ciała i język dzisiaj. Realizuje takie formaty jak performans, wideo performans, wystawa performatywna i tekst. Nowak interesuje materialny wymiar ciała oraz jego niematerialne aspekty – afekty, uczucia, intuicja – jako punkt wyjścia do rozwijania ucieleśnionych praktyk troski i wspólnotowości. Jej refleksja dotyczy dostępności, seksualności i choroby, a także etyki przyjemności w czasach klimatycznego i politycznego kryzysu. Prace Nowak były prezentowane m.in. w HAU Hebbel am Ufer, Berlinische Galerie i Sophiensaele w Berlinie; Nowym Teatrze w Warszawie; BWA Wrocław; CAC w Wilnie, M HKA w Antwerpii, La Casa Encendida w Madrycie i ICK w Amsterdamie. Nowak mieszka i pracuje w Berlinie.
New Alphabet School to wspólnotowa, samoorganizująca się szkoła, w której badania oparte są na praktyce. W ciągu trzech i pół roku będzie działać jako sympozjum osadzonych w praktyce podejść do kulturoznawstwa, sztuki i aktywizmu.
Zakładając, że wiedza nie jest uniwersalna, ale zawsze gdzieś umiejscowiona albo przypisana do danego kontekstu, naszego położenia lub miejsca, szkoła dąży do zgłębiania krytycznych i afirmacyjnych form wytwarzania wiedzy, by budować solidarność pomiędzy rozmaitymi podejściami w teorii i codziennym życiu.
Każda kolejna odsłona szkoły jest poświęcona praktykowaniu wiedzy. Czy wychodząc od tych działań, można wyobrazić sobie różnorakie sposoby mówienia, wytwarzania wiedzy i uczenia się poza jednym, uniwersalnym wzorcem? Czy możliwe są wspólne punkty odniesienia i kolektywne działanie bez potencjalnie hegemonicznego centrum? Czy wiedza może być umiejscowiona lokalnie, a jednocześnie tworzyć nowy rodzaj uniwersalności?